Fr

TRAINING&BOOKS

SXSW - Fake news: in goede en kwade dagen ... (Danny Devriendt, IPG Dynamics)

Maandag 14 Maart 2022

SXSW - Fake news: in goede en kwade dagen ... (Danny Devriendt, IPG Dynamics)

Wie vertrouw je? Wie ken je goed? En wie ken je écht heel goed? De afgelopen maanden hebben velen van ons zich verbaasd over het feit dat collega's, klanten, vrienden en zelfs familieleden heel anders bleken te zijn dan we ons hadden voorgesteld. Het begon heel onschuldig, met een terloopse ‘like’ bij een twijfelachtige post, gevolgd door het minder discreet delen van een dubieuze boodschap. En een hatelijke opmerking in een commentaar. In een mum van tijd belichaamden deze tot dan toe redelijke medemensen het vleesgeworden kwaad: verspreiders van nepnieuws en samenzweringstheorieën en adepten van wereldwijde complotten, bekokstoofd door de Illuminati, van grootschalige verkiezingsfraude over kinderetende politici tot de Grand Reset, volkerenmoord met virussen geprogrammeerd door de Rockefeller Foundation en uiteraard de duistere wegen van Bill Gates die vaccinatie aanmoedigt alleen om ons te injecteren met biologische nanobots die verborgen zitten in de spuiten. De mensheid gecontroleerd door de 5G.
 
Slinks uitgehold vertrouwen
 
Terwijl de mensheid het hoofd bood aan de pandemie met vrijwel alle computer- en wetenschappelijke middelen die zij tot haar beschikking had, dook een oude en slinkse vijand op uit de vergetelheid: desinformatie. Vals nieuws. Een even gevaarlijke als onderschatte bedreiging die de grondslagen van de burgerlijke en morele samenleving aantast. Slim verstopt, verspreid door de media, gedeeld door de mensen om ons heen en versterkt door logaritmen, verspreiden desinformatie, fake news en complottheorieën aanbevolen op YouTube zich als een lopend vuurtje. Langzaam maar zeker tasten ze het vertrouwen van het grote publiek in burgerlijke en wetenschappelijke instellingen op alle niveaus aan. De mensen die deze twijfelachtige informatie verspreiden, beschouwen zichzelf als de intelligentere, beter geïnformeerde en kritischere denkers. De rest wordt gecategoriseerd als "slapers", "schapen" die de "kudde" volgen.
 
Eindeloze echo’s in de leegte tussen de sterren
 
Meneer Janssen en mevrouw Peeters geloven eerder een snel in elkaar geflanste slechte online video van een vastberaden eikel dan de uitval van gevestigde wetenschappers, artsen, historici en academici. Deskundigen hebben de grootste moeite om zelfs maar een greintje vertrouwen te behouden bij een groot deel van het publiek. De uitspraken van "sociale netwerkexperts", dromers en non-conformistische denkers daarentegen vinden weerklank en versterking in de echo van de leegte tussen de sterren. De kruistocht tegen nepnieuws is een belangrijk thema op deze editie van SXSW. Hoe werkt dit nieuws? Waarom duikt het op? Hoe kan het gestopt worden? Moet het gestopt worden? Waar ligt de grens van de vrijheid van meningsuiting? Hoe kunnen journalisten, media en influencers (op alle niveaus) beginnen aan de enorme opgave om het vertrouwen van het publiek te behouden of te herstellen, en tegelijk de pijlers van de samenleving te versterken in het licht van deze verraderlijke dreiging?
 
Onderwijs, opvoeding, onderricht
 
Het SXSW EDU-programma heeft geleid tot levendige debatten over de vraag hoe studenten moeten/kunnen worden opgeleid om verkeerde informatie op te sporen en, belangrijker nog, om de agogische, neurowetenschappelijke en demagogische dynamiek erachter te begrijpen. De National Association for Media Literacy Education wil de uitdagingen van het onderricht over verkeerde informatie zowel binnen als buiten het klaslokaal plaatsen. Factcheckers leggen uit hoe nepnieuws kan worden opgespoord en hoe informatie kan worden gecontroleerd. Ik sprak met Workplace Experts (dat is een functietitel, ja) over het potentieel van desinformatie om de werkplek in een oogwenk te vernietigen en de bedrijfscultuur onmiddellijk om zeep te helpen. Ik dronk een glas met een professor ethiek die ons Belgen feliciteert met het mooie internationale voorbeeld van ‘Lead Stories’, de innovatieve website voor feitencontrole op de grens tussen big data en journalistiek die opgericht werd door Maarten Schenk: “Het is niet omdat nieuws trending is, dat het ook waar is.” Begrepen, Maarten!
 
Mediawijsheid is de sleutel
 
Michelle Ciulla Lipkin die aan het hoofd staat van de non-profit National Association for Media Literacy Education, legde uit dat voor studenten de waarde van het leren detecteren en aanpakken van desinformatie meer om het lijf moet hebben dan een cursus. Dat leerproces moet een reeks vaardigheden opbouwen die kunnen worden toegepast op alle onderwerpen en vakken, overal en altijd. “Voor ons is mediawijsheid het vermogen om alle vormen van communicatie aan te kunnen, ze te analyseren, te evalueren, maar ook ze te creëren en te handelen”, aldus Michelle Ciulla Lipkin. Dat genereert kritisch denkvermogen. Een getrainde geest is moeilijker te beïnvloeden en beter bestand tegen een fake news aanval. Maar dit leidt tot een logische vraag: wie is gekwalificeerd (en/of "neutraal" en/of "onpartijdig") genoeg om een dergelijke opleiding aan te bieden? Belangrijker nog, wat is desinformatie en heeft ze wel of geen reden/recht van bestaan?

Michelle Ciulla Lipkin wijst erop dat de groeiende tendens om complexe realiteiten in te delen in 'zwart' of 'wit' niet helpt: “Een van de grootste problemen met desinformatie en nepnieuws is dat ze al te vaak twee kampen scheppen: waar of onwaar, feit of fictie. In werkelijkheid, en vaker wel dan niet, ligt het ingewikkelder dan dat. De waarheid ligt in een grijze zone.”
 
Waarheid in plaats van winst?
 
Verschillende spelers worden met de vinger gewezen: journalisten, die vaak evenveel zendtijd geven aan door vakgenoten erkende deskundigen als aan dubieuze charlatans, wat ook de geloofwaardigheid van deze laatste categorie ten goede komt. De media, die steeds meer "citeren", de neiging hebben feiten minder te controleren en de kunst verliezen om verhalen met een duidelijk perspectief te verslaan. De GAFAM, die Amy Webb op elegante wijze omdoopte tot “G-Mafia”, aangezien hun krachtige logaritmen uiteindelijk alle niet-conforme berichten uit de tijdlijn van een gebruiker verwijderen. De reclame-industrie, omdat die de dynamiek zelf die nepnieuws propageert blijft sponsoren. De merken, die maar al te vaak de moed en het lef missen om hun miljarden terug te trekken uit dubieuze informatie- en amusementsplatforms. De communicatie-industrie als geheel, voor haar gebrek aan zelfregulering. Politici, die geen factchecking in de wetgeving stoppen. Bedrijven, voor hun gebrek aan investeringen in duidelijke en interactieve push & pull communicatie.
 
Deepfake met goede bedoelingen?
 
Een presentatie over de manieren waarop overheden, universiteiten en industrieën deepfake en soortgelijke toepassingen ten goede gebruiken, trok mijn aandacht. Het was bloedstollend. In de sessie werd uitgelegd hoe we verschillende “baanbrekende positieve gebruikscases zagen waarin medewerkers deepfake- en nepnieuws technologieën gebruikten om de privacy te beschermen, de toegankelijkheid te verbeteren en zelfs justitie te inspireren”. Onwaarschijnlijk is een eufemisme. Kwaad bestrijd je toch niet met kwaad? Wel met goed. De gedachte dat “ik mijn deepfake gebruik om jouw slechte bedoelingen en fake news tegen te gaan” doet me denken aan James Bond die vrouwen gebruikt om de wereld te redden. En de vergelijking is verre van vleiend.
 
Het begint bij jou
 
Elk ontvangen antwoord wordt steeds vaker in twijfel getrokken. Daarom moeten we beginnen met vertrouwen op te bouwen. De dingen in perspectief te plaatsen. Te laten zien dat er een heel spectrum van kleuren is tussen zwart en wit. We moeten begrip tonen ook, maar toch een zekere vastberadenheid behouden. Leid je klanten langs het ethische pad, naar de evenwichtige keuze. De strijd om de consument is hevig. Maar wanneer de rook van het slagveld is opgetrokken, zal duidelijk worden dat merken die hebben getoond eerlijk en betrouwbaar te zijn, een concurrentievoordeel zullen hebben... En dan hebben we het over een winstgevend voordeel.
 
Geloof me maar, ik kan het weten: ik ben consultant.

Archief / TRAINING&BOOKS