Fr

TRAINING&BOOKS

Aids heeft geen einde gemaakt aan seks. Corona zal geen einde maken aan knuffels, door Danny Devriendt (MD, IPG/Dynamics)

Donderdag 18 Maart 2021

Aids heeft geen einde gemaakt aan seks. Corona zal geen einde maken aan knuffels, door Danny Devriendt (MD, IPG/Dynamics)

Kunnen we het even over dokter Mayim Chaya Bialik hebben? Je kent haar misschien als neurowetenschapper Amy Farrah Fowler die het hart van Sheldon verovert in ‘The Big Bang Theory’. Ze is zo mooi dat de producers van de serie besloten om haar een oubolligere kledingstijl aan te meten, om haar geloofwaardigheid als academisch personage op te krikken. Want, tja, blijkbaar kunnen mooie vrouwen geen hersencellen hebben. Zucht. In werkelijkheid behaalde Mayim Bialik een doctoraat in de neurowetenschappen, met een proefschrift over hypothalamische activiteit.

Toen ik haar vandaag zag debatteren met professor Yuval Noah Harari, historicus, bestsellerauteur en beschouwd als een van de meest invloedrijke publieke intellectuelen ter wereld, geraakte mijn brein in vervoering. In een wereld waar de helft van de internetgebruikers argumenten vindt om op YouTube uit te leggen waarom de aarde plat is, en nog een derde gelooft dat Bill Gates van plan is een 5G-gecontroleerde nanobot in onze bloedbaan te injecteren, is het voor een sapioseksueel geruststellend om te verwijlen bij twee volwassenen die met wederzijdse instemming de waarheid spreken.
 
Heksenjacht
 
Harari hanteert messcherp en kurkdroog woorden zoals de Witcher zijn zwaard hanteert: precies, efficiënt en onverbiddelijk. Informatie is dodelijk. De schrijvende pers, het eerste massamedium sinds katholieke boeken zwart op wit gedrukt stonden, bestempelde intelligente vrouwen als "heksen". Ze sliepen met de duivel en veranderden brave mensen in kikkers - dat soort dingen. Mannen, die zich toch al bedreigd voelden door vrouwen met een brein, vonden in deze boeken hun licence to kill: duizenden onschuldige vrouwen en meisjes werden gemarteld, verbrand of verdronken. Omdat het gedrukt stond.

De parallel met de heksenjacht die virologen, epidemiologen en immunologen vandaag treft, is dan ook angstaanjagend: een tweede massamedium (internet) stigmatiseert hen geleidelijk als 'de vijand' en 'de verborgen staat'. Ook zouden ze uit de hand eten van de machtigen der aarde en de ontvolking van de wereld genegen zijn. Potentieel dodelijke informatie. Omdat het online staat.

Een paar weken geleden vielen duizenden mensen het Capitool binnen, omdat de Man in het Witte Huis dat gezegd had. Al wie hem tegensprak, was een vijand van de staat: fake news. Een goed gemaakt verhaal dat goed gebracht wordt, sust de massa in slaap.
 
't Hoeft niet waar te zijn
 
Bialik heeft het vervolgens over de manier waarop we neurowetenschappelijk geprogrammeerd zijn om op verhalen te reageren. Verhalen verbinden ons om te geloven, te doen, te voelen, te handelen. Verhalen verduidelijken, stellen ons gerust. Verhalen hebben een begin en een einde. Innovatie zorgt ervoor dat je door het veranderen van de verhaallijn, bij een ander einde uitkomt. Dat verstoort onze diepe programmering als mens. We zullen ons verzetten. Als God ons heeft geschapen en ons in het midden van het universum heeft gezet, zal een verhaal dat de zon de centrale plaats toebedeelt ongeloof, woede en geweld veroorzaken.

Dan wijst Harari op een huiveringwekkende realiteit: het verhaal hoeft niet waar te zijn. De waarheid doet er niet toe, het scenario wel. Als je het verhaal gemakkelijker te geloven vindt, wordt het de waarheid. Het best vertelde verhaal heeft voorrang op het wetenschappelijke bewijs. Altijd en nog steeds. Kijk maar naar religies, complottheorieën, sekten, hoe oorlogen begonnen. De waarheid proberen te achterhalen met behulp van feiten en wetenschap is prijzenswaardig, maar erg inefficiënt. De weinige mensen met de juiste vaardigheden om de waarheid te onderscheiden, hebben zelden ook het verteltalent om die waarheid aantrekkelijk te maken.
 
Bang voor verandering
 
Het debat toonde aan hoe de introductie van bijna elke transformatieve technologie verwondering, maar ook angst, agressie en afwijzing wekte. Onze grootste uitvinders werden als ketters beschouwd. De gekke wetenschapper wordt trouwens vanaf onze vroege kinderjaren in ons hoofd geprent. Wat nieuw is, boezemt ons nog steeds angst in. We zijn bang voor verandering.
 
De impasse van de media
 
Terwijl journalisten van de reguliere media lange tijd de rol van verkenners speelden in de troebele wateren tussen desinformatie en waarheid, lijken ze nu hun uitstraling te hebben verloren. De vierde macht is zijn elan kwijt. Het moet gezegd worden dat logische onderzoeksjournalistiek het niet zo goed doet bij wijze van storytelling. Kinderen met een gecombineerd IQ van lang geen honderd, maar wel begiftigd met een 4K-camcorder en een YouTube-kanaal, vertellen veel betere, boeiendere verhalen. Een schrikbarend aantal mensen is niet in staat (of niet geneigd) de fundamentele argumenten te begrijpen die een theorie ondersteunen. “Journalisten zitten in een impasse en moeten al hun energie steken in discussies over basisfeiten, in plaats van dingen voor elkaar te krijgen. Dat verhindert echte gesprekken. Maar in plaats daarvan moeten we woorden vuilmaken aan de overweging of de aarde rond is of niet”, betreurt reporter Ben Collins.
 
Ethiek eerst
 
Harari en Bialik herinnerden eraan dat elke arts voor hij kan afstuderen, tests moet afleggen, met de bedoeling zijn ethische bekwaamheid te beoordelen. Elke arts legt ook de eed van Hippocrates af. Net zoals rechters. Maar hoe zit het met de rest van ons?

Wat is de ongelooflijke kracht van leraren? En hoe zit het met de enorme macht - en verantwoordelijkheid - van de codeerders die de platformen bouwden die bedoeld waren om informatie over te brengen? En de mensen die informatie overbrengen? Bedrijven en merken die betalen voor het nieuws? De communicatieadviseurs en spindoctors die politieke en merkverhalen creëren? De magiërs van communicatie en media met al hun machinerie die geprogrammeerd is om te draaien op data, aangedreven door kunstmatige intelligentie?

Wordt het geen tijd dat al deze mensen een cursus ethiek volgen? Dat ze een ethisch examen afleggen? Of een zinvolle eed zweren? Moeten we niet beginnen werken aan een samenleving die ethiek als standaardparameter hanteert?
 
Samen front vormen
 
Hoe zorg je ervoor dat innovators, wetgevers, codeerders, data-architecten, communicators en lesgevers of opvoeders rekening houden met deze ethische factoren? Dat ze zich bewust zijn van hun ongelooflijke verantwoordelijkheid als het gaat om het verzekeren van resultaten die leiden tot verbetering voor mens en planeet?

Uiteindelijk zegeviert de waarheid altijd. Net als olie op water, komt ze onvermijdelijk bovendrijven. Aids betekende niet het einde van seks; corona zal geen einde maken aan knuffels. We komen hier wel uit. De wetenschap zal ons redden, nog maar eens.

Maar de beste verhalen, in onvoorbereide handen of met de verkeerde bedoelingen, kunnen de mensheid veel duurder te staan komen dan een pandemie.
En jij bent de eerste verdedigingslinie. Ik ga mijn deel van het werk doen. Ik ga mijn vijfjarige dochter vertellen over Dr. Mayim Chaya Bialik.

Archief / TRAINING&BOOKS